مراحل نقشه کشی فرش دستباف را باید به عنوان یکی از اصلی ترین و مهم ترین مراحل پیش از بافت فرش معرفی کرد. بسیاری از کارشناسان طراحی و بافت فرش ، اهمیت مراحل نقشه کشی را بسیار حیاتی می دانند.

مراحل نقشه کشی فرش دستباف

تکمیل مراحل نقشه کشی با توجه به نوع بازار فروش و همینطور سلیقه مشتریان انجام می شود. طراحی یک نقشه جذاب و زیبا با استفاده از نرم افزارهای رایانه ای و یا به صورت ذهنی انجام می گیرد. ارائه نقشه هایی دقیق با رعایت ظرافت اولیه از جمله مواردی است که می تواند در نهایت باعث خلق یک اثر هنری فوق العاده گردد. رنگ آمیزی فرش و همینطور نقطه چینی فرش از جمله رشته های مرتبط با گرایش نقشه کشی است که امروزه آموزش های تخصصی آن به علاقه مندان داده می شود.

پس از ارائه طرح اولیه یا طرح نهایی برای بافت فرش، انتخاب هارمونی مناسبی از رنگ ها، جزء موضوعات بسیار مهمی است که می توان به آن اشاره کرد. نقشه یک فرش دستباف یا حتی یک فرش ماشینی، نمایی از نگاره ها، تصاویر و نقوشی است که باید روی سطح حک گردد. به همین دلیل علاوه بر منظر زیبایی شناسی، نقشه کشی فرش، از نظر مهندسی نیز بسیار حائز اهمیت است. انتخاب مناسب ترین نقشه با توجه به نوع حاشیه های فرش و همینطور نوع ایده و سلیقه خریداران، تنها در حیطه تخصص طراحان حرفه ای نقشه فرش است. نقشه کشی فرش جزء هنرهای دستی به شمار می رود. این هنر زیر مجموعه ای از هنرهای اصیل نقاشی سنتی است که بسط و گسترش یافته است. بافت انواع فرش ها از جمله گلیم، قالی، پادری، فرش های دستباف و … پس از نقشه کشی آغاز می شود.

نقشه کشی سنتی یا دستی فرش دستباف

یکی از روش های نقشه کشی فرش، روش سنتی یا روش دستی است. در سال های گذشته تا پیش از اختراع کاغذ مخصوص نقشه کشی، قطعات از پیش بافته شده فرش، در اختیار بافنده به منظور آغاز مراحل بافت قرار می گرفت. اما به مرور و پس از اختراع کاغذ نقشه کشی، دیگر نیازی به در اختیار داشتن یک طرح سه بعدی هم چون قطعات بافته شده احساس نمی شود. طراحی نقشه فرش ماشینی روی کاغذهایی شطرنجی که به آن کاغذ مخصوص نقشه کشی می گویند، انجام می گیرد. این مرحله بعد از رج شماری و با توجه به تراکم فرش انجام می شود. پس از بررسی تعداد چله های فرش و با در نظر داشتن طول و عرض فرش، مرحله نقشه کشی آغاز می شود.

نحوه ی نقشه کشی فرش دستباف

برای آغاز مرحله کشیدن نقشه، روی کاغذ مربع هایی با ده خانه طولی و ده خانه عرضی را ایجاد می کنند. هر مربع روی کاغذ، نشانه ای از گروه روی چله است. نقشه های طراحی شده متقارن یا نامتقارن هستند. این دو نوع نقشه کشی با یکدیگر متفاوت اند. مهم ترین تفاوت نقشه های متقارن و نامتقارن را می توان در هارمونی رنگی آن ها شاهد بود. رنگ انتخابی برای بافت فرش با استفاده از نقشه های نامتقارن به صورت کاملا دقیق روی نقشه قرار می گیرد. این در حالی است که در نقشه های متقارن، رنگ های مشخص شده برای بافت فرش به عنوان کدهای قرارداری در نظر گرفته می شوند. در نقشه های متقارن تنها سایه زنده ای از رنگ ها روی نقشه طراحی می شود و بافنده با توجه به کدهای از پیش تعریف شده، نسبت به انتخاب رنگ برای بافت فرش اقدام می کند. استفاده از مستوره، اصلی ترین روش انتخاب رنگ برای استفاده در مراحل بافت است.

 نقشه کشی فرش ماشینی با کامپیوتر

نقشه کشی فرش با کامپیوتر از جمله روش های مقرون به صرفه و بسیار مناسبی است که امروزه جایگزین روش های سنتی شده است. دقت بسیار بالا و هزینه های نسبتا پایین در این روش، باعث صرفه جویی در زمان و همینطور سرمایه می شود. ویرایش نقشه های نادرست یا نامناسب با استفاده از کامپیوتر در مدت زمان بسیار کوتاهی امکانپذیر است. قابلیت تعویض و تغییر رنگ بندی های نهایی در نقشه یکی دیگر از موارد بسیار مهمی است که در صورت انتخاب روش نقشه کشی کامپیوتری می توان شاهد آن بود.

اصل مهم

رعایت اصل قرینه بودن نقشه فرش، از جمله اصول الزامی به شمار می رود. به همین منظور شروع نقشه کشی از وسط فرش بهترین راه برای این کار به شمار می رود. طراحی های ساده و پیچیده جزء کلی ترین انواع نقشه کشی فرش به شمار می روند.انتخاب طرح های ساده یا پیچیده با توجه به سلیقه خریداران فرش و همینطور نیاز موجود در بازار های فرش توسط بافندگان صورت می گیرد. سرعت بسیار بالا در نقشه کشی رایانه ای انواع فرش های ماشینی و حتی فرش های دستباف از جمله امتیازات بسیار مهمی است که باید به آن اشاره کرد.

تفاوت نقشه کشی ذهنی و ترسیمی

بافت انواع فرش های دستباف عموما با استفاده از نقشه های ذهنی و تجسمی صورت می گیرد. موضوع مهمی که گاهی باعث صرف هزینه های متعدد و همینطور زمان بسیار طولانی می شود.

امکان خطا

این در حالی است که نقشه کشی ترسیمی امکان خطا در مراحل بافت و رنگ آمیزی را به حداقل ممکن کاهش می دهد. خلاقیت، مهارت و تجربه اصلی ترین ابعاد ارائه یک طرح جذاب و زیبا برای بافت فرش از سوی نقشه کش یا بافنده است.

کدام روش برتر است؟

در هر یک از روش های نقشه کشی ذهنی و ترسیمی مزایا و معایبی را می توان شاهد بود. اما به طور کلی نقشه کشی بر اساس اصول ذهنی و حتی اصول ترسیمی می تواند با رعایت ظرافت های خاص، نتیجه ای بسیار رضایت بخش را به همراه داشته باشد.